زخم بستر در بیماران مبتلا به ام.اس

آیا ام.اس باعث ایجاد زخم بستر می شود؟

نقش تغذیه در زخم بستر را می شناسید؟

زخم بستر چگونه به وجود می آید؟

بی حرکتی ممتد به ویژه در مرحله حاد بیماری ام.اس می تواند باعث فشار روی پوست به ویژه در مناطق استخوانی بدن شود.

این فشار به راحتی می‌تواند باعث آسیب پوستی شود و در نتیجه زخم بستر ایجاد کند.

در نتیجه صرفا ام.اس باعث ایجاد زخم بستر نیست بلکه بی تحرکی و کاهش جریان خون در یک ناحیه باعث ایجاد زخم بستر می شود.

با توجه به اهمیت موضوع حفظ و مراقبت از پوست، نکاتی در این مقاله توضیح داده می شود.

پوست و پیشگیری از زخم بستر

پوست به عنوان بزرگترین ارگان بدن، پوشش خارجی بدن را بر عهده دارد.

همچنین پوست، محافظ بدن در برابر باکتری ها، اشعه ماوراء بنفش خورشید، آلودگی ها و اجسام خارجی است.

پوست نقش مهمی در تنظیم مایعات و دمای بدن دارد.

در زیر سطح نرم خارجی پوست یعنی اپیدرم، لایه قطور  محکم و الاستیکی به نام درم وجود دارد که حاوی عروق خونی، غدد چربی و پایانه های عصبی است.

در حالت طبیعی پایانه های عصبی وظیفه هدایت تمام پیام ها را از پوست به سیستم اعصاب مرکزی بر عهده دارند؛ در نتیجه عملکرد این پایانه ها احساس سرما، گرما، سوزش، سوختگی، بریدگی، فشار و حس عمقی (حس وضعیت بدن و حرکت) حاصل و به سیستم عصبی مرکزی مخابره می‌شود.

در افراد سالم به محض احساس غیر طبیعی نظیر درد و امثال آن، فرد مبادرت به رفع عامل ایجادکننده آن می کند؛ اما متاسفانه پس از ضایعه سیستم اعصاب مرکزی، پیامی بین مغز و بدن (از زیر ناحیه ضایعه) منتقل نمی شود و در نتیجه کلیه این حس ها از بین رفته و یا مختل می شوند.

در این حالت مراقبت از پوست به دقت و توجه خاصی نیاز دارد و پیشگیری از بروز زخم بستر که از عوارض شایع ضایعات اعصاب مرکزی است بسیار حائز اهمیت است.

کاهش جریان خون و ایجاد زخم بستر

تغذیه پست از طریق عروق خونی که برای حفظ سلامت پوست بسیار ضروری است، لازم است انجام شود، بنابراین کلیه عواملی که باعث کاهش خون رسانی و جریان خون طبیعی به پوست می شوند باید مورد توجه قرار گیرند و رفع شوند این عوامل عبارتند از:

• درمان آنمی (کاهش گلبولهای قرمز خون):

آنمی باعث کاهش اکسیژن رسانی به سلول ها می شود

• کنترل بیماریهای عروقی:

بیماری های تنگی عروق که می تواند ناشی از سیگار، فشار خون بالا و افزایش سطح کلسترول باشد، اهمیت دارد.

این عوامل می توانند به کاهش جریان خون پوستی بینجامند.

• برطرف کردن ادم ناشی از احتباس آب در بافت:

این عارضه عمدتاً در نواحی که به مدت طولانی بدون حرکت مانده اند (دست و پا) ایجاد می شود.

پوست در این نواحی نازک و رنگ پریده می شود و به علت جریان خون ضعیف به راحتی آسیب می بیند.

• پوشیدن جوراب مخصوص:

برای کمک به پمپ خون در نواحی انتهایی اندام تحتانی (پاها)

مناطق شایعی که در وضعیت های خواب، استراحت و نشستن روی صندلی چرخدار در معرض فشارهای مستمر و طولانی است می بینید.

توجه لازم به این نقاط و معاینه مستمر به وسیله پرسنل پزشکی و توانبخشی و آموزش نکات لازم به بیمار و اطرافیان او بسیار اهمیت دارد.

با آموزش مناسب و دقت لازم به وسیله پرسنل پزشکی، اطرافیان به ویژه خود فرد به راحتی می توان از عوارض پوستی و به ویژه زخم بستر جلوگیری کرد.

تغییر وضعیت فرد برای کاهش و برطرف کردن فشار در نقاطی که مستعد آسیب ها و زخم ها هستند، از مهمترین اقدامات پیشگیری – درمانی در موارد عوارض پوستی است.

نقش تغذیه در زخم بستر

برخورداری از رژیم غذایی سالم و متنوع با میان وعده های مقوی نقش مستقیم و موثری در حفظ سلامت پوست و پیشگیری از زخم بستر دارد.

این رژیم غذایی باید غنی از منابع ذیل باشند:

• منابع پروتئینی
• میوه ها و سبزی های تازه

• مایعات ترجیحا ۸ – ۱۰ لیوان آب در روز
• خودداری از مصرف غذاهای سرخ شده و پرچرب تا حد امکان
• در صورت بروز مشکلات پوستی نظیر زخم بستر و یا زخم جراحی، دریافت پروتئین (گوشت بدون چربی، حبوبات و تخم مرغ) کربوهیدرات ها، نان و غلات و ویتامینهای A,C,E و روی باید افزایش یابد.
• در صورت ابتلا به آنمی ناشی از فقر آهن دریافت مکمل آهن ضروری است.
• پیروی از رژیم های کاهنده کلسترول در صورت بالا بودن کلسترول ضروری است.
• جلوگیری از چاقی؛ در واقع اضافه وزن باعث افزایش فشار در نواحی استخوانی و تاخیر در التیام زخم ها می شود، ضمناً تراکم عروق خونی دریافت چربی کمتر است.
• جلوگیری از آب شدن (آتروفی) عضلات؛ آب شدن عضلات موجب اعمال و انتقال فشار ناشی از وزن بر روی پوست می شود به خصوص در مواردی که پوست بر روی استخوان است.
• جلوگیری از سوء تغذیه از هر دو بعد لاغری و چاقی در مراقبت از پوست  موثر است.

نکات مهم در مراقبت از پوست

• عدم استفاده از صابون های آنتی باکتریال یا آنتی میکروبی، این صابون ها باعث کاهش اسیدیته پوست که محافظ آن در برابر عفونت است، می شوند.
• خشک کردن پوست پس از هر بار شست و شو
• شستشوی مکرر پوست در نواحی چین خورده؛ این مناطق می توانند محل تجمع عوامل مختلف عفونی و آسیب‌رسان باشند.
• استفاده از کرم‌های مرطوب کننده و نرم کننده خصوصاً در قسمت های استخوانی که پوست بیشتر در معرض آسیب است.
• کوتاه نگه داشتن ناخن انگشتان دست و پا
• تغییر وضعیت پشت و باسن هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه
• مراقبت از پوست در ناحیه زانو ها؛ به عبارت دیگر نسبت به هرگونه امکان ساییدگی دقت شود.
• معاینه مرتب پوست، خصوصا در نواحی خاجی دنبالچه ای، برجستگی بزرگ استخوان ران، زانو، مچ و یا در افراد با هرگونه اختلال حسی در اندام تحتانی و به علاوه کتف و پس سر از نظر وجود هر نوع قرمزی، سوختگی، تاول، نیش حشرات، خارش، پوسته پوسته شدن که باید به دقت بررسی شوند، برای این کار فرد می تواند از آینه استفاده کند.

اقدامات درمانی پیشگیری در صورت ایجاد زخم بستر

در صورت ایجاد زخم بستر، چنانچه زخم در مرحله ابتدایی باشد (قرمزی در روی پوست مشاهده شود) میتواند ماساژ یخ اطراف ناحیه زخم به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استفاده کرد.

این کار التهاب ناحیه را کم می کند و بعد از ۲۰ دقیقه گردش خون آن ناحیه را افزایش می دهد.

در موارد ایجاد زخم باز اقدامات تخصصی شامل پانسمان، رفع فشار از ناحیه و در مواردی تجویز آنتی بیوتیک ها ضروری است.

در هر حال پیشگیری از ایجاد زخم بستر اهمیت بسزایی دارد و با کنترل مناطق با اختلال حسی این امر امکان پذیر است.