فعالیت‌های روزمره زندگی در بیماران ام.اس

آیا فردی که دچار بیماری ام.اس شده است می تواند خودش کارهای شخصی اش را انجام بدهد؟

اگر بیمار ام.اسی در انجام کارهای شخصی خود دچار مشکل باشد باید به کجا مراجعه کند و آیا راهی برای بهبود این وضعیت هست؟

اختلالات مهارتهای حسی – حرکتی در فرد می‌تواند مهارت‌های زندگی و خود مراقبتی را تحت تاثیر قرار دهد.

در این رابطه کار‌درمانگران می‌توانند نقش بسیار مهمی را برعهده بگیرند.

رایج‌ترین تغییراتی که مورد توجه قرار می‌گیرند؛ هماهنگی در انجام حرکات بزرگ و ظریف، یکپارچه‌سازی دو طرفه، کنترل وضعیتی تون عضلانی و تحمل هستند.

آموزش مهارت های شخصی به بیماران ام.اس

به دلیل اختلال در کنترل مثانه و دفع، بیمار مشکلاتی خواهد داشت و در نتیجه آموزش تکنیک‌های لباس پوشیدن، حمام کردن، توالت رفتن، غذا خوردن، انجام امور نظافت شخصی و تحرک در تخت بسیار مهم است.

به طور مثال در صورتی که بیمار نتواند دکمه‌های پیراهن خود را باز و بسته کند، می‌توان از قلاب‌های مخصوص استفاده کرد یا به جای دکمه از زیپ یا ولکرو استفاده کرد.

در صورتی که بیمار در نقل و انتقال مشکل دارد، می‌توان سطوح صندلی و تخت را تغییر داد و یا از تخته‌های مخصوص نقل و انتقال (ترانسفر) استفاده کرد.

در صورتیکه بیمار در گرفتن یک قاشق برای غذا خوردن مشکل دارد می‌توان دسته قاشق را ضخیم‌تر کرد تا گرفتن آن آسان‌تر شود و یا در موارد ترمور، قاشق بیمار را باید سنگین انتخاب کرد.

در مواردی که بیمار در حمام کردن دچار مشکل است، می‌توان وسایل را تطبیق داد؛ مثلا از میله ها و دستگیره‌های مخصوص برای بلند شدن در حمام استفاده کرد.

در صورتی که بیمار در برقراری ارتباط مشکل دارد (مثلا نوشتن یا تایپ کردن) می‌توان قطر مداد یا هر وسیله مخصوص نوشتن را ضخیم انتخاب کرد و یا از یک key board تطبیق داده شده استفاده کرد.

نقش توانبخشی در مورد ADL در بیماران ام.اس

اصولاً یک کاردرمانگر باید بتواند با استفاده از اطلاعات خود در مورد ADL و با توجه به وضعیت بیمار، بهترین روش و وسیله را برای کمک به بیمار طراحی کند و به کار گیرد.

لازم به توضیح است که انجام مهارت‌های شخصی در این بیماران ممکن است به مقادیر طولانی‌تری از زمان و انرژی نیاز داشته باشد.

در عین حال ارزیابی و مشاهده مهارت‌های بیماران در یک جریان فعالیت‌های روزمره و عملکردی حین انجام کارها و فعالیت‌های روزمره پیشنهاد می شود (مثلاً ارزیابی راه‌رفتن در خیابان، کوچه و رفت و آمدهای خانگی).

بیماران مبتلا به ام.اس ممکن است متناسب با میزان ضایعه و ناتوانی در ADL خود، دچار مشکل شوند.

در این حال کارشناس کاردرمانی می تواند کمک های فراوانی به این بیماران بکند.

هدف کلیدی و توانبخشی و مخصوصاً کاردرمانی در بیماران مبتلا به ام.اس حفظ سطح عملکردی بیمار و یا به عبارت بهتر حفظ استقلال بیمار است.

برای رسیدن به این هدف ارزیابی‌های مرحله‌ای ضروری است.

این ارزیابی‌ها برای تغییر دادن ظرفیت‌های واقعی فرد و بدست آوردن درک از چگونگی استراتژی بیماری و حل مشکلات آنها صورت می‌گیرد.

بازتوانی با استفاده از تکنیک‌های مناسب ساده کردن کار و حفظ انرژی به بیمار کمک می‌کند که عملکرد خود را بهبود بخشد و آنها را به صورت موثر و مطمئن انجام دهد.

غذا خوردن فرد ممکن است به دلیل اینکه بیمار قدرت و هماهنگی استفاده از اندام‌های فوقانی را از دست داده است و یا به دلیل مشکلات جویدن و یا بلعیدن، دچار مشکل شود.

اختلال و اشکال در بلع در جریان ضعف یا ناهماهنگی ساختار عضلانی حلقی به وجود می‌آید و نیز می‌تواند در قورت دادن داروهای دهانی برای فرد ایجاد مشکل کند.

مشکلات گفتاری و تاثیر آن بر فرد و روحی در بیماران ام.اس

اختلال تکلم یا تولید ناقص به واسطه فقدان کنترل زبان و دیگر عضلات دهان که برای گفتار ضروری هستند ایجاد می‌شوند.

این مشکل می‌تواند توانایی شخص در انتقال افکار، نیازها و تمایلات را متاثر کند و نیز ارتباط اجتماعی او را محدود سازد.

در این‌گونه موارد گفتاردرمان‌گران می توانند همراه با کاردرمانگران و فیزیوتراپیست‌ها کمک بزرگی به بیماران بکنند.

فرد ممکن است عملکرد اندام فوقانی را از دست بدهد، این امر جبران مشکلات گفتاری به وسیله جایگزینی بعضی از انواع ارتباط نوشتاری (استفاده از دست) را مشکل‌تر می سازد.

مشکلات روحی و روانی در بیماران ام.اس و تاثیرش بر نقش فرد در جامعه

مشکل در حافظه کوتاه مدت می تواند در این حوزه به دلیل ناتوانی در به یاد آوردن آنچه که در گذشته نزدیک اتفاق افتاده است استقلال فردا محدود کند.

«آیا من قرص هایم را مصرف کرده‌ام؟»

تحرک عملکردی نگرانی بسیار مهم بیماران است و می‌تواند موجب مشکلات عصبی -عضلانی و حرکتی شود که تحرک مستقل و یا با وسایل کمکی حتی با صندلی چرخدار الکتریکی را مشکل و یا غیر ممکن کند.

شخص باید قادر به تغییر الگوهای حرکتی باشد که این امر به استراتژی‌های ادراکی و شناختی جدید، متفاوت و هم‌زمان نیاز دارد.

در عین حال، افراد از نظر روانی در ایجاد تطابقات ضروری با انواع جدید و مختلف تحرک در چالش هستند.

در این موارد، در دسترس بودن راه‌های خروجی خانه و محل کار باید در نظر گرفته شود و تطابقات لازم به این منظور ایجاد شوند.

به دلیل افسردگی و مشکلات ناشی از آن، فرد ممکن است احساس جذاب بودن نکند.

به‌علاوه، اختلال در راه‌های حسی و حرکتی خاص نیز می‌تواند موجب بروز مشکلاتی در بیان جنسی و تغییرات سبک زندگی و بروز مشکلات روانی- اجتماعی ثانویه شود.

ام.اس نه تنها نیاز به تطابق اجتماعی – روان‌شناختی دارد بلکه همچنین ممکن است به دلیل پیدایش و ناپدید‌شدن مکرر و نابه‌هنجار علائم، نیاز به تطابق گوناگون داشته باشد.

مشکلات فوق باعث می‌شود که فرد در ایفای انواع نقش در خانواده و جامعه دچار مشکلات جدی شود.

مثلا در بعضی افراد که کنترل مثانه را از دست داده‌اند ممکن است منزوی شوند و از بیرون رفتن و قرار گرفتن در اجتماع، اجتناب کنند.

بعضی از افراد ممکن است به خودشان به عنوان اینکه دیگر برای دیگران مفید و جذاب نیستند بنگرند.

مادران مکن است قادر به نگهداری فرزندشان نباشند و ازدواج‌ها می‌تواند به فروپاشی بیانجامد.

گهگاه بیماران مبتلا به ام.اس اقدام به خودکشی می‌کنند؛ با توجه به مسائل ذکر شده انجام توانبخشی جامع با همکاری روانشناس و مددکار اجتماعی ضروری است.

با توجه به اهمیت فعالیت های روزانه و آثار چندگانه آن بر سلامت جنبه های جسمی و روانی فرد و ضرورت مستمر ارزیابی این فعالیت ها، روش‌های متعددی برای ارزیابی پیشنهاد شده است.

یکی از این مقیاس‌ها که نسبتاً می‌توان آن را به راحتی در کلینیک استفاده کرد، مقیاس بارتل است.