تعریف زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

زانوی ضربدری یا ژنووالگوم نوعی تغییر شکل در زانو است، که در آن زانوها به همدیگر نزدیک و قوزک‌های داخلی مچ پا از هم دور می‌شوند.

در زانوی ضربدری یا ژنووالگوم استخوان‌های فمور یا ران و پاتلا یا کشکک و تیبیا یا درشت نی در یک راستا قرار نمی‌گیرند و پاها به حالت ایکس X در می‌آید و شخص روی لبه‌ی داخلی پا فشار بیشتری وارد می‌کند.

در یک نوزاد ابتدا پاها تا سن 17- 14 ماهگی بحالت پرانتزی است و سپس صاف می‌شود و بعد از ان بحالت ضربدری در میاید ولی حداکثر تا سن 7 سالگی باید از یین برود و صاف شود.

زانوی ضربدری یا ژنووالگوم در کودکان تا زمانی که همراه با درد و تورم نباشد و منجر به اختلال در ظاهر پاها و راه رفتن و سایر فعالیت‌های عملکردی کودک نشود نیاز به مداخلات درمانی ندارد ولی بررسی سالیانه تحت نظر پزشک متخصص ارتوپد یا طب فیزیکی و توان‌بخشی توصیه می‌شود.

علائم زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

1. تغییر شکل در نمای زانوها و مچ پا : زانوها بهم دیگر نزدیک و قوزک‌های مچ پا از هم دور می‌شوند.
2. متمایل شدن استخوان کشکک به خارج و مستعد بودن برای در‌رفتگی یا نیمه در رفتگی
3. درد در قسمت جلو و داخلی زانو و ناحیه‌ی پشتی ساق پا
4. تجمع مایع در زانو و بدنبال آن التهاب زانو
5. کم شدن ارتفاع اندام‌های تحتانی و کوتاه نشان داده شدن قد شخص
6. خستگی سریع در هنگام راه رفتن و دویدن
7. ساییده شدن زانوها به یکدیگر در هنگام راه رفتن
8. بهم ریخته شدن راستای خط ثقل بدن و توزیع نامتناسب وزن بدن روی پاها
9. درد بیشتر در هنگام بالا و پایین رفتن از سطوح شیب دار و پله ها
10. ساییده شدن قسمت داخلی کفش‌های فرد
11. نمای نازیبا در پوسچر فرد
12. چرخش پاها به سمت خارج در هنگام راه رفتن

عوارض زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

1. احتمال مبتلا شدن به آرتروز زودرس یا رماتیسم مفصلی
2. مستعد شدن برای کندرومالاسی و در رفتگی یا نیمه در رفتگی استخوان پاتلا یا کشکک
3. کم شدن رشد استخوانی
4. درد و تورم شدید در زانوها
5. افزایش فشار به استخوان تیبیا یا درشت نی
6. افزایش فشار بر کمپارتمانت جانبی فمور و تیبا و سفت بودن نوار ایلیو تیبیال باند
7. عملکرد ضعیف در فعالیت های روزانه مثل راه رفتن و دویدن و بالا وپایین پریدن

علت های زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

علت اصلی و دقیق زانوی ضربدری یا ژنووالگوم کاملا قابل تعیین نیست ولی مجموعه عوامل زیر در بروز زانوی ضربدری یا ژنو والگوم دخیل اند :

1. حالت قورباغه ای نشستن یا W sitting
2. عدم توازن قدرت عضلات در پاها
3. رشد بیشتر کندیل‌های داخلی فمور نسبت به کندیل‌های خارجی
4. آسیب‌دیدگی صفحات رشد استخوانی
5. برخی بیماری‌ها در کودکان مانند فلج مغزی یا C.P و پولیومیلیت و راشیتیسم یا نرمی‌استخوان
6. شکستگی استخوان‌های تیبیا و فمور و مچ پا و بدجوش خوردن محل شکستگی آن‌ها
7. کم بودن زاویه ی بین سر و گردن استخوان فمور یا ران با تنه استخوان فمور
8. برخی بیماری‌ها مثل آرتروز یا روماتیسم مفصلی
9. پارگی رباط‌های طرفی زانو یا شلی آنها
10. برخی عفونت‌ها
11. سوء‌تغذیه یا کمبود ویتامین های B , C و کلسیم
12. اضافه وزن یا چاقی زیاد
13. زود راه رفتن کودک
14. زمینه‌ی ارثی
15. صافی کف پا

انواع زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

1. فیزیولوژیکی : شایع‌تر است و جزیی از پروسه‌ی رشد کودک می‌باشد و بصورت خودبخود تا سن 7_6 سالگی رفع می شود.
2. پاتولوژیکی : که بعلت برخی بیماری‌ها و آسیب‌ها و عفونت‌ها رخ می‌دهد.

تشخیص زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

بهترین راه تشخیص زانوی ضربدری یا ژنووالگوم مراجعه به ارتوپد یا متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی می باشد :

1. اندازه‌گیری فاصله مچ پاها از یکدیگر در حالتی که فرد به پشت خوابیده است ( بالاتر از 10 سانتیمتر غیرطبیعی است )
2. از روی شکل ظاهری که زانوها نامتقارن است یا خیر و بررسی ارتفاع پاها و نوع راه رفتن و وجود درد و التهاب در زانو
3. بررسی کفش ها و توجه به ساییدگی قسمت داخلی کفش ها
4. بررسی زمینه ی ارثی
5. بررسی سطح کلسیم و ویتامین ها در بدن
6. عکسبرداری با اشعه ی ایکس
7. سنجش تراکم استخوان

درمان زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

درمان زانوی ضربدری یا ژنووالگوم در سنین پایین راحت تر است و بعد از 11 سالگی سخت تر می شود ولی مهمترین اقدامات درمانی زانوی ضربدری یا ژنووالگوم شامل موارد زیر است :

1. دارو درمانی : مصرف ویتامین های B , C و کلسیم با تجویز پزشک
2. تمرین درمانی و حرکات اصلاحی : شامل کاردرمانی و فیزیو تراپی می شود.
3. استفاده از ارتزها: شامل کفی و کفش طبی و زانوبندها
4. اوزون تراپی : جهت کاهش درد و تورم در زانو‌ها
5. جراحی : زانوی ضربدری یا ژنووالگوم در کودکان تا زمانی که همراه با درد و تورم نباشد و منجر به اختلال در ظاهر پاها و راه رفتن و سایر فعالیت‌های عملکردی کودک نشود نیاز به مداخلات جراحی ندارد در غیر اینصورت اگر با تجویز کفی و کفش و انجام تمرینات اصلاحی برطرف نشود و فاصله ی بین قوزک‌ها بیشتر از 10 سانتی‌متر باشد جراحی توصیه می شود.

چند توصیه برای افراد با زانوی ضربدری یا ژنووالگوم

1. در حالت قورباغه ای نشستن یا W sitting قرار نگیرید.
2. پریدن به بالا و پایین ممنوع.
3. تناسب اندام را حفظ کنید.
4. تمرینات تقویتی و کششی انجام دهید.
5. از مواد غذایی حاوی ویتامین D مثل ماهی های چرب و تخم مرغ و مولتی ویتامین‌ها و لبنیات استفاده کنید.