آیا می‌دانید ما حس دهلیزی داریم؟
آیا می‌دانید ما حس دهلیزی داریم؟
در مدرسه به ما آموخته‌اند که فقط پنج حس وجود دارد: بویایی، شنوایی، بینایی، لامسه و چشایی.
ما نسبت به این حواس (که به صورت تخصصی حواس بیرونی نامیده می‌شوند) هوشیاری زیادی داریم.
اما دو حس پنهانی نیز وجود دارد (حواس درونی) که برای زندگی روزمره ما حیاتی به شمار می‌روند:
حس عمقی (حس وضعیت بدن) و حس دهلیزی (حس تعادل حرکت).
حس عمقی و دهلیزی با تعامل حس لامسه؛ پایه‌ای برای رشد سایر حواس فراهم می‌کند.
در این مقاله به توضیح حس دهلیزی خواهیم پرداخت.
حس دهلیزی چیست؟
مهم‌ترین و قوی‌ترین حس ما حس دهلیزی است.
آسان‌تر است آن را حس “حرکت و تعادل” بدانیم.
این حس به این سوال که “در رابطه با سطح زمین در کجا قرار دارم؟” پاسخ می‌دهد.
این حس با دریافت محرک‌ها از انرژی جاذبه‌ی زمین توسط گیرنده‌های واقع در گوش درونی باعث می‌شود بدانید چقدر عمودی، افقی، در حال حرکت و افتادن هستید.
سپس این اطلاعات جهت پردازش به مغز فرستاده می‌شوند.
مغز این اطلاعات را (یعنی وضعیت بدن نسبت به زمین) مستقیماً به اعصاب ماهیچه‌هایی که مسئول حفظ بدن به شکل عمودی هستند می‌فرستد.
سیستم تعادل و حرکت، محرک‌ها را از مجاری نیم‌دایره واقع در گوش درونی که هم به جهت نیروی جاذبه زمین و هم به جهت حرکت حساس هستند دریافت می‌کند.
این حسگرها زاویه ۹۰ درجه‌ای نسبت به هم دارند و این حالت اجازه می‌دهد که اطلاعاتی از سه بعد فراهم سازند.
وقتی این گیرنده‌ها فعال هستند اطلاعات برای پردازش به مغز فرستاده می‌شود.
چگونه می‌توان متوجه شد که سیستم دهلیزی در حال فعالیت است؟
بهترین جواب این است که اگر کار نکند شما قطعا متوجه آن می‌شوید.
آیا تاکنون مبتلا به عفونت گوش شده‌اید که باعث از دست رفتن تعادلتان در زمان ایستادن شده باشد؟
چنین احساسی تشویش آور است، زیرا وقتی که حتی قادر به ایستادن روی پای خود نیستید هیچ چیز دیگری برایتان مهم نخواهد بود.
علت درک فعال بودن سیستم دهلیزی این است که شما آگاهی همیشگی و ناهشیاری از وضعیت قرار گرفتن بدنتان نسبت به محیط اطراف دارید.
به عنوان مثال، وقتی سرتان را به یک طرف خم می‌کنید از کجا متوجه می‌شوید که هنوز بدنتان در وضعیت عمودی قرار دارد؟
وقتی که در حال راه رفتن هستید از کجا می‌دانید که هنوز پاهایتان با زمین در تماس است؟
این حس به ما می‌گوید که آیا ایستاده ایم یا در حال حرکت هستیم و اشیای اطراف بی‌حرکت هستند یا متحرک.
همچنین اطلاعاتی در مورد جلو و عقب رفتن، قدم زدن و دویدن به ما می‌دهد.
اگر میخواهید از این حس بیشتر آگاه شوید، یک ترفند قدیمی وجود دارد: کمی به دور خود بچرخید و بعد یکدفعه بایستید.
ادامه این روند سبب می‌شود هنگامی که یک دفعه می‌ایستید احساس کنید هنوز در حال چرخیدن هستید، ولی در خلاف جهت خود.
مغز انسان این حالت را جبران کرده و باعث می‌شود شما بیفتید یا حداقل احساس گیجی کنید.
در این زمان است که شما متوجه این حس برتر خود می‌شوید.
حس دهلیزی چگونه پرورش می‌یابد؟
حس دهلیزی در داخل رحم شروع به رشد می‌کند و این رشد در طول کودکی نیز ادامه می‌یابد.
نوزاد تازه متولد شده، قادر است به نیروی جاذبه و حرکت پاسخ دهد.
اگر یک نوزاد را روی بازوهایتان نگه‌دارید و سپس ناگهان او را پایین بیاورید بازوها و پاهایش سریع به اطراف باز می‌شود.
دلیل این پاسخ این است که مجراهای گوش درونی به کودک خبر می‌دهند که او در حال افتادن است و بهتر است سریعا کاری انجام دهد؛ مغز به سیستم ماهیچه‌ای-اسکلتی او هشدار می‌دهد و بازوها و پاهایش سریعاً با بازشدن، واکنش نشان می‌دهند.
این پاسخ آغاز آن چیزی است که با رشد خود قرار است تبدیل به پاسخ کشش محافظتی مورد نیاز برای ایستادن و حرکت بی‌خطر شود.
سیستم دهلیزی از طریق رشد طبیعی، حرکات دوران کودکی رشد کرده و به این ترتیب به طور فزاینده‌ای در رابطه‌اش با جاذبه زمین اصلاح می‌شود.
از آنجا که رشد این سیستم وابسته به سائق حرکت و جستجوی محیط است، بنابراین کودکانی که قادر به حرکت کردن نیستند با کسانی که به دلیل محیطی کمتر حرکت می‌کنند، ممکن است سیستم دهلیزی یکپارچه شده‌ی خوبی نداشته باشند.
نشانه‌های رایج مشکلات دهلیزی چیست؟
سیستم دهلیزی رشد نایافته روی مهارت‌های سطح بالا، هماهنگی حرکتی، حس کردن جهت، کنترل چشم، توجه و جنبه‌های رشد زبان تاثیر می‌گذارد.
چندین مهارت تحصیلی نیز وابسته به عملکرد سیستم دهلیزی رشد یافته است.
در اینجا برخی از چالش‌هایی که شاید در کودک دارای مشکلات پردازش دهلیزی ببینید ارائه می‌شود:
- اجتناب از اسباب‌بازی‌های چرخشی در پارک‌ها
- اجتناب از فعالیت‌هایی که مستلزم تعادل است
- ترس از بالا و پایین رفتن از پله‌ها
- در زمان نوزادی؛ وقتی نگه‌داشته شده یا حرکت داده می‌شود، به عقب خم می‌شود.
- دست و پا چلفتی بودن یا سکندری خوردن
- اجتناب از بالا بردن پاها از روی زمین/ احساس ناراحتی در آسانسور
- حس ضعیف نسبت به ریتم
- حالت تهوع در اثر هرگونه حرکت
جالب بود
می تونست جزئی تر باشد