چه ماساژی برای بیماران تنفسی مناسب است ؟
در این مقاله قصد داریم به این سوال که چه ماساژی برای بیماران تنفسی مناسب است ؟ جواب دهیم و شما را با روشهای ماساژ بیماران تنفسی، اهداف مهم فیزیوتراپی قفسه سینه که قسمتی از آن را ماساژ تشکیل می‌دهد؛ و همچنین با نحوه استفاده از تخلیه وضعیتی، پرکاشن و ویبرشن در بزرگسالان و نوزادان و نیز با موارد استفاده و عدم استفاده از آنها آشنا کنیم.
فیزیوتراپی قفسه سینه
فیزیوتراپی قفسه ی سینه یکی از درمان های بسیار موثر است که در ناراحتی های تنفسی از جمله بیماری های انسدادی مزمن ریه ،ضایعات طناب نخاعی، ضایعات مغزی، سکته قلبی یا بیماری‌های عصبی عضلانی کاربرد وسیعی دارد.
این بیماران معمولاً دارای مشکلات تنفسی، تهویه ضعیف، سرفه غیرموثر و عفونت و تجمع ترشحات ریوی می باشند.
مهمترین نکات درمانی در فیزیوتراپی قفسه سینه عبارتند از:
– تخلیه وضعیتی
– پرکاشن
-ویبرشن
– شکینگ
-تمرینات تنفسی
-تکنیک های ریلکسیشن
-اصلاح پوسچر
در این مقاله قسمت های اختصاصی با تکنیکهای ماساژ همراه می‌شود مطرح می‌گردند.
ماساژ درمانی (ماساژ بیماران تنفسی) باعث کاهش سطح کورتیزول و اضطراب و نیز بهبود معیارهای عملکرد ریوی در کودکان مبتلا به آسم می شود و در نتیجه تعداد حملات را کاهش می‌دهد.
همچنین ماساژ بیماران تنفسی می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت بنابراین در درمان بیماری هایی مانند سرماخوردگی، آسم و دیابت موثر می باشد.
لذا تکنیکهای استروک ملایم اصولا برای کاهش اضطراب و آرام سازی می باشد باید مورد استفاده قرار بگیرد.
برای تخلیه ترشحات باید تراپیست به نکات زیر توجه کند:
1-قرار دادن بیمار در تخلیه وضعیتی
2-استفاده از تکنیک هایی که بتوانند ترشحات را شل کند.
3- سرفه و تمرینات تنفسی کنترل شده که بتواند ترشحات را از ریه ها به حرکت درآورده و خارج کند.
اهداف مهم در فیزیوتراپی قفسه سینه
- جلوگیری از تجمع ترشحات
- بهبودی در به حرکت درآوردن و تخلیه ترشحات
- راهنمایی بیماران جهت انجام تمرینات در منزل
- ایجاد ریلکسیشن و جلوگیری از سفتی عضلات
- نگهداری و بهبود تحرک دیواره قفسه سینه
- نگهداری بیشترین کارآیی در الگوی تنفسی
- افزایش تحمل عضلات تنفسی
- جلوگیری از استاز وریدی
- افزایش تحمل تمرینات قلبی ریوی
- آموزش بیمار تا در بسیاری از موارد بتواند بر روی سلامت تنفس کنترل داشته باشد.
تخلیه وضعیتی
تخلیه وضعیتی با استفاده از نیروی جاذبه در به حرکت درآوردن ترشحات ریوی به طرف درخت برونشیال و نای می باشد جایی که بیمار به کمک سرفه خود بتواند اخلاط را از ریه خارج کند.
جهت قرار دادن بیمار در تخلیه وضعیتی تراپیست باید از پاتولوژی بیماری و آناتومی سگمان گرفتار مطلع باشد تا بتواند وضعیت مناسب جهت تخلیه را با استفاده از نیروی جاذبه برقرار کند.
سه وضعیت اساسی بسته به سگمان گرفتار معمولا استفاده می گردند:
-به صورت صاف نشستن
-طاق باز
-به پهلو خوابیدن
به علاوه لازم است جهت زاویه دار شدن تخت درمان، انتهای تخت را به اندازه 14-12 اینچ (30-35 سانتی متر) برای لوب میانی و 18-20 اینچ ( 45-50 سانتی متر) برای تخلیه لوب تحتانی بالا آوریم.
یکی از بیماری هایی که اساسا ریه اطفال را با تجمع ترشحات فراوان درگیر می‌کند بیماری سیستیک فیبروزیس می باشد که باید به طور روزانه مورد فیزیوتراپی قفسه صدری قرار گرفته تا از ایجاد عفونت جلوگیری به عمل آید.
از نظر آناتومی چون برونش راست در امتداد نای می‌باشد آسپره شدن مواد از نای به داخل برونش راست در اطفال بسیار شایع است.
هرگاه نقص مادرزادی دیواره مری و یا اسفنکتر مری به معده وجود داشته باشد؛ شیر از معده و یا مری به داخل نای آسپیره شده و از آنجا اغلب وارد لوب فوقانی ریه راست می گردد.
موارد استفاده از تخلیه وضعیتی
- کلیه بیمارانی که تحت درمان با دستگاه های تنفسی می باشند جهت جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های آتلکتازی و یا پنومونی باید تخلیه وضعیتی شوند.
- تمام بیمارانی که برای مدت طولانی بستری بوده و یا عمل جراحی بر روی شکم و یا قفسه صدری داشته اند.
- بیمارانی که ناراحتی ریوی همراه با خلط فراوان دارند؛ مانند برونشکتازی و سیستیک فیبروزیس
- بیمارانی که به علت درد عمل تنفس را در سطحی انجام می دهند.
موارد عدم استفاده از تخلیه وضعیتی
- بیماران که پنوموتوراکس درمان نشده دارند.
- خونریزی های ریوی
- بیماران قلبی و عروقی
- فشار خون بالا یا پایین
- انفارکتوس قلبی
- ادم ریوی
- افراد مسن یا عصبی که از وضعیت سرازیر خوابیدن ناراحت می شوند
- آمبولی ریوی
- ترشحات پلور
- بیمارانی که دارای تنگی نفس می باشند مانند بیماران آسمی
- وجود ترشح در پلور
آماده شدن بیمار برای تخلیه وضعیتی: محل درمان با توجه به پرونده بیمار و رادیوگرافی قفسه صدری باید مشخص شود.
شرایط جسمی بیمار شامل ضربان قلب، فشار خون، تنگی نفس و تحمل وی باید در نظر گرفته شود.
معمولا قبل از غذا و یا دو الی پنج ساعت بعد از غذا میتوان تخلیه وضعیتی انجام داد .
اگر بیمار درد دارد باید زمانی که داروی مسکن جهت کنترل درد استفاده می‌کند تخلیه وضعیتی به کار برده شود.
مدت درمان در هر وضعیت حداقل پنج الی ده دقیقه است البته بسته به تحمل و میزان ترشح میتوان زمان درمان را افزایش داد. وقتی بیمار در تخلیه وضعیتی قرار گرفت از تکنیک های پرکاشن و ویبرشن می توان استفاده کرد.
پس از درمان بیمار بایستی در صورت امکان بنشیند و پس از چند تنفس عمیق سرفه کند.
پرکاشن
یکی از تکنیکهای پرکاشن، کلاپینگ می باشد که برای تحرک در آوردن ترشحات چسبناک از دیواره درخت برونشیال به کار می رود.
انواع مکانیکال پرکاشن به دنبال کلاپینگ برای راندن ترشحات به طرف ابتدای درخت برونشیال و نای به کار می رود.
این تکنیک ها می تواند سبب اتساع مجدد سگمان ریه و یا لوب گرفتار شود. در حرکت کلاپینگ دست به شکل فنجان در می‌آید. مفاصل پروکسیمال و دیستال انگشتان دست صاف و مفاصل متاکارپوفالانژیال خم کنار یکدیگر قرار دارند.
و مچ دست کاملا شل و راحت می باشد.
دست ها بطور متناوب و ریتمیک عمل پرکاشن را بر روی سگمان گرفتار انجام می دهند.
حالت فنجانی شدن دست بالشتکی از هوا ببین دست و دیواره قفسه سینه بیمار ایجاد می‌کند که باعث رسیدن حرکات لرزشی و ارتعاش به داخل ریه ها می گردد.
مکانیسم جریان انرژی در پرکاشن مانند پرتاب سنگ به داخل آب حوض می باشد.
در نوزادان و اطفال از قسمت تنارو و هیپوتنار و یا با استفاده ازسه انگشت پرکاشن انجام می گیرد.
میزان شدت پرکاشن به عوامل زیر بستگی دارد:
- ناراحتی بیمار
- سن بیمار
- خلط میزان
- میزان تحمل
- میزان درد
وضعیت فنجانی شکل دست همچنین سبب جلوگیری از درد و قرمزی غیرضروری پوست می‌گردد.
قرمزی پوست به چند دلیل می‌تواند ایجاد گردد: چنانچه فیزیوتراپیست دست خود را درست به شکل فنجان در نیاورد و در ناحیه ای که خیلی حساس باشد فشار بیشتری وارد کند.
اگر بیمار احساس ناراحتی کرد از یک ملافه یا حوله در ناحیه مورد درمان استفاده می شود.
ریتم، نیروی ثابت و جهت حرکت اثر آرام بخشی دارد.
عموما نیروی کمی در پرکاشن لازم است و در واقع فنجانی شکل بودن دست موثر است نه نیروی زیاد.
میزان نیروی لازم در پرکاشن برای هر بیمار مثلا در کودکان،افراد بزرگسال، مسن یا افرادی که به تازگی جراحی داشته اند؛متفاوت می باشد.
بیماری های مانند سیستیک فیبروزیس، آتلکتازی، ترشحات سفت و چسبنده ممکن است که نیاز به پرکاشن قوی برای به حرکت درآوردن ترشحات داشته باشند.
حرکات پرکاشن را در الگوی خاصی بر روی قفسه صدری به صورت دوار و یا در طول قفسه صدری به مدت سه الی پنج دقیقه بسته به تحمل و نیاز بیمار در طول دم و بازدم به کار می‌بریم.
پاشنه دست نباید با برجستگی های استخوانی مانند خارکتف، کلاویکل، ستون مهره ها و پستان تماس داشته باشد.
موارد استفاده در پرکاشن
این تکنیک بیشتر در تخلیه وضعیتی ریه یا در مواردی که خلط بیمار غلیظ و چسبنده است استفاده می شود.
موارد عدم استفاده از پرکاشن
- شکستگی دنده یا کوفتگی قفسه سینه بر اثر ضربه
- خونریزی های ریوی
- بیماریهایی که منجر به شکنندگی استخوان می‌شوند مانند سرطان دنده ها و یا استئوپروز شدید دنده ها (در افراد مسن استئوپروز ناشی از پیرس وجود دارد)
- بیماران عصبی و مسن که تحمل پرکاشن را ندارند.
- بیماران که به تازگی جراحی شده و درد دارند.
- آمفیزم زیر جلدی در گردن و یا قفسه سینه
- بیماران قلبی
- بیمارانی که روی ستون فقرات عمل جراحی داشته اند.
- پیوندهای پوستی
- سوختگی‌ها، زخم باز، عفونت پوستی در ناحیه قفسه سینه
- آمبولی ریوی
- وجود تومور
- پنوموتوراکس درمان نشده
- سل ریوی
ویبرشن
به طور معمول حرکت ویبرشن در تخلیه وضعیتی بدنبال پرکاشن و یا بطور متناوب همراه با آن اعمال می‌شود.
حرکت ویبرشن در فاز بازدم به طور همزمان همراه با عمل فشردن و لرزاندن قفسه صدری در ناحیه گرفتار انجام می‌گیرد.
میزان این فشردگی بستگی به تحریک دیواره قفسه سینه، سن بیمار، تغییر شکل قفسه صدری، خط بخیه پس از جراحی، تروما قفسه سینه یا شکستگی دنده ها دارد.
ممکن است در انتهای ویبریشن تکنیک (فشردن قفسه صدری) به کار رود.
در هنگام اجرای تکنیک ویبرشن از بیمار خواسته می‌شود که ابتدا یک دم عمیق داشته باشد سپس در طول بازدم تکنیک اجرا می گردد.
تراپیست طی انقباض ایزومتریک همزمان عضلات قدام و خلف بازو و شانه خود، ویبرشن را اعمال می کند.
چنانچه بیمار قادر به تنفس عمیق نباشد از دستگاه تنفسی با فشار متناوب مثبت می توان استفاده کرد.
تجربه نشان داده است که در بیماری پنومونی و آتلکتازی چنانچه بیمار نیم ساعت قبل از فیزیوتراپی قفسه صدری از دستگاه نبولایزر اولتراسونیک یا بخور استفاده کند سریعتر ترشحات از ریه پاک می شوند.
موارد استفاده و عدم استفاده ویبرشن مانند پرکاشن می باشد.
بسیار ممنون عالی بود