تغییرات فیزیکی در دوران بارداری

روند بارداری با یکسری تغییرات فیزیکی در بدن مادر همراه است که ممکن است برای مادرانی که برای اولین بار بارداری را تجربه می‌کنند عجیب و ترسناک باشد.

اما باید به ابن مادران گفت که همه‌ی این تغییرات طبیعی هستند و با شدت‌های مختلف در تمام خانم‌ها رخ می‌دهد.

تقریباً تمام تغییرات قابل حس و مشاهده بدن شما در دوران بارداری، مانند بزرگ شدن پستان‌ها، پررنگ شدن پوست بدن و تنگی نفس خفیف در هنگام فعالیت به طریقی در اثر افزایش تولید هورمون‌های حاملگی روی می‌دهند.

1-تغییرات هورمونی در بارداری

در این دوران، برون‌ده هورمون‌ها فوق العاده زیاد است به و به عنوان مثال در مورد هورمون استروژن به بیش از ۲۰ تا ۳۰ برابر می‌رسد.

این هورمون‌ها موجب تغییراتی در ساختار تمام بدن و فرآیندهای آن می‌شودن تا از این راه بتوانند از جنین در حال تکامل حمایت و آن را تغذیه نمایند.

هر سیکل قاعدگی هنگامی آغاز می‌شود که هورمون محرک فولیکول که از غده هیپوفیز مغز ترشح شده است تکامل یک تخمک واقع در فولیکول موجود در یک تخمدان را تحریک کند.

در یک سیکل ۲۸ روزه، تخمک گذاری در حوالی روز ۱۴ روی می‌دهد.

با پاره شدن فولیکول یک تخمک آزاد می‌شود و به سمت پایین لوله رحمی لوله فالوپ پیش می‌رود.

شرابه‌ها (زواید انگشتی) انتهای لوله‌ی فالوپ کمک می‌کنند تا تخمک مزبور در مسیر مستقیم حرکت کند.

در همین زمان، لایه‌ی مفروش‌کننده رحم (آندومتر) شروع به ضخیم شدن می‌کند و مخاط واقع در ناحیه گردن (دهانه) رحم (سرویکس;cervix) ضخیم‌تر می‌شود تا اسپرم بتواند راحت‌تر وارد آن شود.

چنانچه نزدیکی صورت نگرفته و تخمک بارور نشده باشد در حوالی روز ۲۴ سیکل قاعدگی فولیکول در حال از بین رفتن، جسم زرد (کورپوس لوتئوم;corpus luteum) نام دارد سفید‌تر می‌شود.

و تغییرات هورمونی بعدی موجب ریزش بافت آندومتر رحم و بروز خونریزی قاعدگی در روز ۲۸ و نخستین روز قاعدگی بعدی خواهند شد.

در صورتی که حاملگی روی دهد، تخمک آزاد شده در حوالی روز ۱۴ سیکل بارور می‌شود و سپس کشته شدن تخمک مزبور در دیواره رحم حدود ۷ روز بعد از آن یعنی در حوالی روز ۲۱ آغاز خواهد شد.

سه یا چهار روز فاصله زمانی میان کاشته شدن (لانه گزینی تخمک) و از بین رفتن معمول جسم زرد وجود دارد و در همین مدت کوتاه، بدن، سیکل قاعدگی را مهار و قطع می‌کند که احتمالاً هورمون پرقدرت گنادوتروپین کوریونی انسان (human chrionic gonadotropin ; hCG ) عامل آن است.

این هورمون به وسیله تخمک بارورشده به وجود می‌آید و به نظر می‌رسد عملکرد آن، نگهداری از جسم زرد سالم و برقراری میزان لازم استروژن و پروژسترون تخمدانی است.

چنانچه مقدار هورمون ها بسیار کم باشد سقط روی خواهد داد.

در هنگام لانه گزینی تخمک بارور شده در رحم، از بخشی از تخمک برامدگی‌های میکروسکوپی موسوم به پرزهای کوریونی(chorionic villi) خارج می‌شوند که به داخل دیواره‌ی رحم فرو می‌روند.

سپس این پرزها تبدیل به جفت(placenta) می‌شوند که وظیفه تامین غذا و اکسیژن از مادر به رویان و جنین و حمل مواد زائد به طور برعکس را برعهده دارد.

در طول سه ماهه اول بارداری، جفت تبدیل به یک کارخانه فعال شیمیایی تولید کننده هورمون‌های فزاینده بارداری می‌شود.

این هورمون‌ها موجب بروز تغییرات لازم برای حفاظت از بارداری و آماده شدن بدن مادر برای شیردهی؛ حفظ سلامت اندام های تناسلی؛ عملکرد صحیح جفت و در نتیجه، تغذیه صحیح جنین می‌شود.

هورمون‌هایی که در دوران بارداری در بدن مادر و جنین تاثیرات خاص خود را اعمال می‌کنند شامل:

• گنادوتروپین کوریونی انسان (human chrionic gonadotropin ; hCG )
• لاکتوژن جفتی انسانی(human placentallactogen ;HPL)
• ریلاکسین(relaxin)
• استروژن(estrogen)
• پروژسترون(progesteron)
• هورمون‌های محرک ملانوسیت(melanocyte simulating hormone ; MSH )

2-تغییرات سینه در دوران بارداری

در دوران بارداری پستان‌ها، بزرگ و غدد سباسه‌ی واقع در هاله پستان (برجستگی‌های مونتگومری;montgomwrys tubercles )

• برآمده‌تر
• گره‌ای
• صورتی رنگ می شوند.

پستان‌ها از میلیون‌ها غده کوچک شیرساز و مجاری آنها تشکیل می‌شوند.

که به یکدیگر اتصال می‌یابند و در نهایت به نوک پستان خاتمه پیدا می‌کنند.

در دوران بارداری در اثر وجود هورمون‌های استروژن و پروژسترون پستان‌ها برای شیردهی آماده می‌شوند.

شیر موجود در سلول‌ها و مجاری پستان باعث تورم آنها می‌شود.

استروژن، رشد مجاری شیر و پروژسترون، بزرگ شدن غدد تولید کننده شیر را تحریک می‌کند.

قسمت اعظم رشد مجاری شیر و افزایش اندازه و وزن پستان‌ها در سه ماهه اول بارداری روی می‌دهد.

در این زمان، احتمالا باید از سینه‌بندی که حداقل دوسایز بزرگتر است استفاده کنید.

چنانچه در دوران بارداری و شیردهی از افتادگی ناشی از افزایش وزن پستان‌ها محافظت به عمل آورید پس از پایان دوران شیردهی پستانها به شکل و سفتی زمان قبل از بارداری برخواهند گشت.

در پایان سه ماهه اول بارداری، هاله و نوک پستان در اثر افزایش رنگدانه‌ها تیره رنگ می‌شوند.

در بعضی از خانم‌ها، هوای سرد، تحریک جنسی، یا شیردهی موجب برجسته شدن نوک پستان نمی‌شود.

این افراد دارای نوک پستان مسطج یا فرورفته(وارونه) هستند.

برای بهبود این وضعیت باید از حوالی هفته ۱۵ بارداری از محافظ مخصوص نوک پستان که در زیر سینه‌بند پوشیده می‌شود استفاده نمود.

ابتدا محافظ مزبور به مدت کوتاه پوشیده می‌شود و در سه ماهه سوم بارداری مدت آن به چند ساعت در روز افزایش می‌یابد.

استفاده از روش هافمن نیز ممکن است مفید واقع شود.

برای این کار انگشت نشانه‌ی هر دست در یک طرف هاله‌ی پستان قرار می‌گیرد و نوک پستان به وسیله دو انگشت نشانه به بیرون کشیده می‌شود.

این کار با قرار دادن انگشتان در بالا و پایین هاله تکرار می‌شود.

روش مزبور را باید دوبار در روز، در تمام مدت بارداری تکرار کرد.

محافظ نوک پستان از جنس پلاستیک یا شیشه ساخته شده است.

می‌توان از آن در دوران بارداری استفاده کرد.

یا می‌توان در هنگام شیر دادن به نوزاد، محافظ پلاستیکی را به نوک پستان متصل نمود.

3- رحم در دوران بارداری چه تغییری می‌کند؟

رحم در دوران بارداری سه وظیفه اصلی بر عهده دارد که عبارتند از:

• لانه گزینی تخمک بارور شده
• تطابق با رویان و جنین در حال رشد
• بیرون راندن جنین در پایان دوران بارداری

به منظور تطابق رحم با جنین، جفت و مایعات اطراف آنها، باید حجم رحم تقریبا 5لیتر افزایش یابد.

در نیمه اول دوران بارداری، رحم افزایش وزن سریعی پیدا می‌کند که عمدتاً ناشی از افزایش اندازه رشته‌های عضلانی آن است.

اندازه هر سلول عضلانی رحم تا ۵۰ برابر افزایش می‌یابد و این تغییر بیشتر بر اثر تحریک استروژن روی می‌دهد.

در حوالی اواسط دوران بارداری سرعت این رشد کاهش پیدا می‌کند.

سپس حجم رحم به سرعت زیاد می‌شود و وزن آن ۲۰ برابر ازدیاد می‌یابد.

یعنی از حدود ۴۰ گرم اولیه به حدود ۸۰۰ گرم در پایان بارداری می‌رسد.

بزرگ شدن رحم از حوالی هفته ۱۶ بارداری یعنی زمانی که رحم به خارج از لگن مادر می‌رسد قابل ملاحظه می‌شود.

تا هفته ۳۶ بارداری، به قسمت بالای رحم زیر استخوان جناغ سینه مادر می‌رسد.

سپس با ورود جنین به تنگه ورودی لگن مادر دوباره ارتفاع رحم کاهش پیدا می‌کند.

حجم رحم در دوم بارداری تقریباً 1000 برابر افزایش می‌یابد.

این وضعیت می‌تواند موجب تکرر ادرار سوءهاضمه، تنگی نفس و یبوست مادر شود.

از افزایش ارتفاع رحم می‌توان برای تعیین مدت بارداری استفاده کرد.

در تمام دوران بارداری رحم دچار انقباض‌هایی می‌شود که ممکن است بسیاری از آنها را حس نکنیم.

ولی با قرار دادن دست بر روی شکم اکثر این انقباض‌ها قابل تشخیص است.

4-تغییرات مهبل (واژن ; vagina) در دوران بارداری

بافت‌ههای مهبل در اوایل بارداری دچار تغییر می‌شوند تا مهبل بتواند در هنگام زایمان به سادگی متسع شود.

سلول‌های عضلات مهبل بزرگ، و غشاهای مخاطی لایه مفروش کننده آن ضخیم می‌شون.

درنتیجه ترشحات مهبل افزایش پیدا می‌کند و ممکن است استفاده از نوار بهداشتی ضرورت یابد.

در صورت وضعیت دردناک بودن ترشحات هرگز از دوش واژن در دوران بارداری استفاده نکنید.

و برای رفع مشکل به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید.

ممکن است افزایش لغزندگی و تورم مهبل در اثر تغییرات دوران بارداری موجب افزایش لذت جنسی شود.

البته این وضعیت از زنی تا زن دیگر متفاوت است و در زمان‌های مختلف بارداری نیز تغییر پیدا می‌کند.